Początek tworzenia muzealnej kolekcji rzeźb przypada na rok 1983, tuż po rozstrzygnięciu konkursu Współczesne rękodzieło ludowe i artystyczne regionu łęczyckiego. Został on zorganizowany przy współpracy naszego muzeum z Muzeum w Łęczycy i Spółdzielnią Pracy Rękodzieła Artystycznego „Sztuka Ludowa” w Łodzi. Spośród wszystkich prac, jakie napłynęły, większość stanowiły rzeźby autorstwa Ryszarda Aulicha, Andrzeja Cichonia, Sławomira Gogoła, Tadeusza Kacalaka, Antoniego Kamińskiego, Andrzeja Wojtczaka, Henryka Tarki, Henryka Abramczyka i Zbigniewa Szczepańskiego. Muzeum zakupiło wtedy pierwsze eksponaty.

Organizowane w tym czasie liczne przeglądy zarówno o charakterze lokalnym, jak i ogólnopolskim, a także konkursy, wystawy, kiermasze, plenery zbliżały twórców. Nawiązywały się nowe kontakty i przyjaźnie, ale też pojawiła się chęć rywalizacji i współzawodnictwa. W krótkim czasie twórcy kutnowscy zostali zauważeni przez etnografów i kolekcjonerów. Informacje o życiu artystycznym tego środowiska regularnie pojawiały się w prasie. Wszystko to sprawiło, że krąg osób zainteresowanych rzeźbieniem wciąż się poszerzał.

W następnych latach do grona kutnowskich rzeźbiarzy dołączyli: Małgorzata Skibińska, Henryk Suchiński, Jan Koszalski, Eugenia Skibińska, Roman Rozwens, Jerzy Skibiński, Jerzy Żandarowski, Magdalena Wojtczak, Zbigniew Suchiński, Józef Stańczyk, Dariusz Kacalak, Artur Matusiak, Feliks Chrzanowski, Robert Wucke, Jan Szymański, Maja Suchińska-Szczesiak. Pojawiły się też kolejne osoby próbujące swoich sił w rzeźbieniu, zwłaszcza Józef Marciniak, Dorota Stanicka, Sławomir Suchodolski, Danuta Marciniak, Romuald Olesiński, Marek Wojtysiak.

Zdecydowana większość z wymienionych osób należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych, są laureatami prestiżowych nagród i wyróżnień z zakresu sztuki ludowej oraz innych dziedzin twórczości artystycznej. Swoje rzeźby prezentują na wystawach indywidualnych i zbiorowych, organizowanych przez muzea, instytucje kultury, stowarzyszenia, galerie. Ich prace znajdują się zarówno w zbiorach prywatnych, jak i muzealnych, między innymi w Toruniu, Warszawie, Płocku, Poznaniu, Łodzi, Łęczycy, Kutnie, a także za granicą, w Niemczech, Szwajcarii, Holandii, Francji czy Stanach Zjednoczonych.

Pisząc o rzeźbie kutnowskiej, trzeba wymienić przede wszystkim nazwiska trzech rzeźbiarzy, od których wszystko się zaczęło: Tadeusza Kacalaka, Antoniego Kamińskiego i Andrzeja Wojtczaka. W 1975 roku spotkali się jako uczestnicy konkursu ogłoszonego przez Muzeum w Łęczycy. Wszyscy trzej zostali tam zauważeni, odnosząc pierwsze sukcesy. Zapoczątkowali specyficzny styl kutnowskiego rzeźbiar-stwa. Zaczęli tworzyć w tym samym momencie, ale niezależnie od siebie, wielopostaciowe kompozycje, rozbudowane piętrowo lub horyzontalnie, z rytmicznie powtarzającymi się elementami, które stały się znakiem rozpoznawczym twórczości kutnowskiej. Jak pisał Aleksander Jackowski, polski antropolog kultury, etnograf, krytyk sztuki, autor wielu prac o sztuce ludowej, współczesnej, naiwnej: „Wypracowali swój chwyt: multiplikacje główek, jedna przy drugiej, w różnych konfiguracjach”. Ponadto prace tworzone w tym stylu charakteryzują się bogatą, przyciągającą wzrok dekoracyjnością i barwnością. To dzięki nim powstał znany w Polsce i za granicą ośrodek kutnowskiej rzeźby. Cieszy przede wszystkim fakt ciągłego kultywowania tej dziedziny lokalnego niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które w Kutnie trwa nieprzerwanie od połowy lat 70. XX wieku. Obecnie środowisko kutnowskich rzeźbiarzy liczy kilkanaście osób.

Prezentowana wystawa Rzeźba po kutnowsku ukazuje muzealną kolekcję prac współczesnych twórców ludowych i nieprofesjonalnych z terenu Kutna i powiatu kutnowskiego. Wśród zgromadzonych rzeźb wyróżnić można cztery zasadnicze grupy tematyczne. Pierwsza obejmuje motywy sakralne – dominują w niej rzeźby Chrystusa, wizerunki Matki Bożej, postacie świętych, pasje, piety oraz szopki bożonarodzeniowe. Druga dotyczy przedstawień związanych z obrzędowością, życiem na wsi i pracą na roli. Trzecia to postać diabła Boruty zaprezentowana w różnych wcieleniach, natomiast ostatnia, czwarta grupa obejmuje tematykę historyczną,ukazując ważne postaci i wydarzenia z dziejów Polski. Dobrze układająca się współpraca pomiędzy naszym muzeum a rzeźbiarzami doprowadziła do stworzenia jedynego w swoim rodzaju dzieła – Szopki bożonarodzeniowej. Składa się ona z 16 pojedynczych drewnianych figur o wysokości 70 cm autorstwa 14 kutnowskich artystów: Andrzeja Cichonia (Święty Józef), Małgorzaty Skibińskiej-Rutkowskiej (Maryja), Antoniego Kamińskiego (Dzieciątko Jezus i anioły), Józefa Stańczyka (Król), Zbigniewa Szczepańskiego (Król), Jerzego Żandarowskiego (Król), Tadeusza Kacalaka (Pasterka), Józefa Marciniaka (Pasterz), Artura Matusiaka (Pasterz), Andrzeja Wojtczaka (Pasterz), Sławomira Suchodolskiego (Pasterz), Zbigniewa Suchińskiego (Anioł), Doroty Stanickiej (Anioł), Jana Szymańskiego (Anioł). Rzeźby stanowią główną atrakcję Wigilii Miejskiej przed Ratuszem. Szopka co roku cieszy się popularnością wśród mieszkańców Kutna. Dostarcza wielu wrażeń, wprowadzając jednocześnie w bożonarodzeniowy nastrój.

Targ kutnowski to kolejny w spólny pomysł Muzeum Regionalnego w Kutnie i lokalnych twórców. Zespół rzeźb ukazuje sprzedawców i postaci prezentujące dawne rzemiosło. Nawiązuje również tym samym do targów kutnowskich, które odbywały się na Starym Rynku w Kutnie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Jest to 16 postaci: Baba z gęśmi Tadeusza Kacalaka, Powroźnik Antoniego Kamińskiego, Bednarz Andrzeja Wojtczaka, Baba z grzybami Jerzego Żandarowskiego, Baba z jajkami i kurą Doroty Stanickiej, Chłop z owocami Artura Matusiaka, Garncarz Magdaleny Wojtczak, Baba z beczką kapusty Sławomira Suchodolskiego, Baba z kwiatami Jana Szymańskiego, Baba z prosiakami Andrzeja Cichonia, Kołodziej Józefa Marciniaka, Krawiec Józefa Stańczyka, Łowiczanka Małgorzaty Skibińskiej-Rutkowskiej, Plecionkarz Zbigniewa Szczepańskiego, Sprzedawca drobiu Zbigniewa Suchińskiego oraz Szewc Feliksa Chrzanowskiego. Dopełnieniem całości jest obraz namalowany przez Andrzeja Wojtczaka.

Rzeźba kutnowska to nie tylko wielopostaciowe kompozycje czy pojedyncze figury, ale też rzeźby monumentalne tworzone podczas plenerów. Dzięki pomysłowości twórców powstało 10 prac przedstawiających kapelę ludową w tradycyjnych strojach łęczyckich oraz kobiecy zespół śpiewaczy. Stanowią doskonałą atrakcję dla odwiedzających Kutno i nasze Muzeum.

Środowisko kutnowskich rzeźbiarzy od kilkunastu lat jest obszarem badań prowadzonych przez katedry etnologii Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Powstało już kilka prac magisterskich i dyplomowych poświęconych miejscowym artystom. Ponadto Dział Dziedzictwa Kulturowego i Folkloru Regionów w Łódzkim Domu Kultury ściśle z nimi współpracuje, promując oraz upowszechniając efekty ich działalności jako najcenniejsze formy twórczości ludowej województwa łódzkiego. Muzeum nasze otrzymało dwukrotnie dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na realizację projektu Kultura ludowa i tradycyjna, w ramach którego prowadzone były warsztaty rzeźbiarskie Mistrz tradycji, skierowane do grupy młodzieży pragnącej kontynuować tradycje lokalnego rzeźbiarstwa.

Jest nam niezmiernie miło zaprosić Państwa na wystawę Rzeźba po kutnowsku, prezentującą prace pochodzące ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Kutnie oraz z prywatnej kolekcji sztuki ludowej i nieprofesjonalnej Tadeusza Kacalaka.

Sylwia Kacalak, Muzeum Regionalne w Kutnie

„Rzeźba po kutnowsku. Wystawa ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Kutnie oraz z kolekcji sztuki ludowej i nieprofesjonalnej Tadeusza Kacalaka”
Galeria Sztuki Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej
15 lipca – 23 września 2022
poniedziałek – piątek, godz. 10.00 – 17.00

Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej jest instytucją kultury Samorządu Województwa Śląskiego.