Wernisaż wystawy „Najświętsza Panienka w sztuce ludowej. Ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”

Muzeum Górnośląskie w Bytomiu zaprasza na wernisaż wystawy „Najświętsza Panienka w sztuce ludowej. Ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”, który odbędzie się 25 maja o godz. 15.00. Ekspozycja towarzyszy 6. Metropolitalnemu Świętu Rodziny.
image Matka Boska Karmiąca, Częstochowa, dat. na XIXw., ze zbiorów Działu Etnografii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, fot. T. Szemalikowski

Na wystawie zostaną zaprezentowane eksponaty wybrane ze zbiorów Działu Etnografii. Duża kolekcja wizerunków Matki Bożej, ponad 400 obiektów, pozwoliła na wybór najciekawszych, najstarszych, a także oryginalnych przedstawień Madonny. Przedstawione zostaną wizerunki Najświętszej Panienki w sztuce ludowej, ale oprócz obiektów wykonanych przez twórców ludowych, będą prezentowane także oleodruki, figurki gipsowe, porcelanowe, które stanowiły ozdobę ołtarzyków domowych (tzw.„święty kąt”) od końca XIX w. do lat 30/40 XX w. w chłopskich, a także robotniczych domach Górnego Śląska.

 

Najstarszymi obiektami są drzeworyty, datowane od XVIII wieku, zwane grafikami dewocyjnymi. Pokazane zostaną między innymi te wykonane w Czechach przez pracownię Langhamera. Cennymi i bardzo rzadkimi eksponatami są obrazy na szkle (56 obiektów), z których na wystawie wyeksponowane będą obiekty, przede wszystkim te pochodzące z XIX w., z rejonu Dolnego Śląska, Czech, południowo-wschodniej Polski i Pokucia.

 

Zaprezentowane będą również obrazy na płótnie, stanowiące trzon kolekcji, a wykonane w XIX – XX w., głównie w warsztatach polskich w ośrodkach w Częstochowie, Gidlach i Krakowie. Można je podzielić ze względu na kompozycję na dwa typy: „wizerunki portretowe” i tzw. „sceny z życia”. Obrazy „portretowe”, to głównie kopie cudownych obrazów z sanktuariów i miejsc pątniczych: Wspomożycielka Wiernych z Pasawy, Matka Boska Karmiąca (o wyraźnych cechach warsztatu ludowego), Matka Boska Częstochowska (malowana farbami olejnymi, ale także temperą na papierze). Drugi typ stanowią „sceny z życia” - sceny objawień: Matka Boska Gidelska, Matka Boska Saletyńska, Matka Boska Różańcowa, a także wizerunki z rodziną: Święta Rodzina, Św. Anna nauczająca Maryję.

 

Osobną grupę stanowią oleodruki z wizerunkami Najświętszej Panienki. Najczęściej  wyobrażające Serce Matki Boskiej oraz przedstawienia z Dzieciątkiem Jezus w idyllicznej, jasnej scenerii na tle sadu pełnym kwitnących jabłoni. W kolekcji znajdują się także kopie związane ze cudownymi obrazami np. Matki Boskiej Częstochowskiej i Matki Boskiej Piekarskiej. Wizerunki te często były wzbogacane przez dodatnie tekstylnych sukienek-szatek, koron lub wotów, często tło obrazu było wykonane ze srebrnej cynfolii. Szczególną cechą oleodruków jest zastosowanie bardzo bogato zdobionej ramy, przeważnie złoconej, czasami podwójnej. W kolekcji oleografii znalazły się także reprodukcje znanych, zagranicznych, cudownych obrazów m.in. obraz Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych według Św. Jana Bosko, Matki Boskiej Różańcowej (reprodukcja cudownego obrazu z Pompejów), a także bardzo bogate przedstawienie figury Matki Boskiej Bolesnej z Bazyliki Grobu Pańskiego w Jerozolimie przedstawione w formie drukowanej na papierze.

 

Wśród tradycyjnej i współczesnej rzeźby ludowej (36 obiektów) ciekawym przykładem będzie przedstawienie Matki Boskiej Skępskiej, gdzie technika wykonania oraz ornament szat przedstawia oryginalny warsztat twórcy ludowego. Zaprezentowane zostaną także pojedyncze figury Matki Boskiej obrazujące NMP Niepokalanie Poczętą stojącą na kuli ziemskiej i depczącą węża oraz wizerunek modlącej się Madonny. Tego rodzaju rzeźby stanowiły cześć kapliczek przydrożnych, zdobiły kościoły i domowe ołtarzyki.

 

Odrębną grupę stanowią dewocjonalia z sanktuariów i miejsc pątniczych, polskich jak i europejskich, do których należą kropielniczki gliniane i porcelanowe, drewniane różance z Lourdes (XIX/XX w.), cudowne medaliki Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej, medaliki z miniaturą zdjęcia Matki Boskiej Częstochowskiej dodawane do korali w kobiecym stroju rozbarskim, broszki, przypinki, szkaplerze, święte obrazki, modlitewniki, figurki gisowe i porcelanowe. Te ostatnie tworzyły, wraz z oleodrukami i dekoracją ze sztucznych kwiatów, ołtarzyki domowe w mieszkaniach rodzin robotniczych i chłopskich żyjących na Górnym Śląsku. Często przedstawiają: Serce Maryi, NMP Niepokalanie Poczętą, Matkę Boską z Dzieciątkiem odzwierciadlającą cudowne wizerunki z sanktuariów (Matka Boska Piekarska) czy wizerunek Świętej Rodziny. Ciekawym obiektem w kolekcji jest figura Matki Boskiej z Lourdes w grocie, ustawiona na postumencie i zamknięta w szklanym kloszu. Najnowsze eksponaty pochodzące z Jasnej Góry to pojemnik na wodę święconą w kształcie figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz ozdoba z wizerunkiem cudownego obrazu Matki Bożej Częstochowskiej - zamknięta w kopułce z płynem oraz sztucznym śniegiem. Można powiedzieć, że są to przykłady kiczu kramarskiego, należącego do przemysłu dewocyjnego.

 

Mnogość i różnorodność form oraz ilość eksponatów pokazują fenomen Matki Bożej w Polsce i na Śląsku. Liczne święta maryjne tworzą swoisty kalendarz liturgiczny, pielgrzymowaniu sprzyja wielka ilość i bliskość miejsc pątniczych, tj. Częstochowy z Jasną Górą, Piekar Śląskich, Kalwarii Zebrzydowskiej, o szczególnym kulcie świadczy również mnogość parafii pod wezwaniem Matki Bożej, działalność stowarzyszeń katolickich (Sodalicja Mariańska). Wszystko to wskazuje, że Matka Boża nie tylko zajmowała szczególne miejsce w kulturze ludowej, ale i to że kult Najświętszej Panienki nadal jest bardzo silny.

 

Wystawa „Najświętsza Panienka w sztuce ludowej. Ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu” przestawi historię kultu w różnorodnych przedstawieniach kompozycyjnych, a także technikach. Wystawa będzie relacją z postrzegania piękna wśród wierzącego ludu, pomieści walory naukowe (opracowanie zbiorów), a przede wszystkim religijne i estetyczne.

Kuratorem wystawy jest Urszula Batko, która również opracowała katalog zbiorów noszący ten sam tytuł, co ekspozycja.

 





komentarze

dodaj komentarz
jeszcze nie dodano komentarza
dodaj komentarz