Lekcja stylu. Wystawa porcelany śląskiej

Wystawa „Lekcja stylu. Porcelana śląska  Art déco ze zbiorów Ireny i Romana Gatysów” gromadzi przedmioty różnego rodzaju: serwisy i ich fragmenty, wazony i bombonierki, figurki i elementy reklamowe wytwórni.
image Komplet śniadaniowy, ręcznie malowany, lata 30. XX w. Porzellanfabrik C. Tielsch Waldenburg Altwasser Wałbrzych Stary Zdrój, fot. materiały prasowe organizarota

Art Déco, styl rozpowszechniony w okresie międzywojennym, narodził się we Francji jeszcze przed I wojną światową, a wkrótce rozprzestrzenił na cały świat, na co miało wpływ otwarcie w 1925 roku w Paryżu międzynarodowej wystawy nowoczesnej sztuki dekoracyjnej Des Arts Decoratifs et Industriels Modernes (Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu). Określenie d’art decoratifs, odnoszące się do przedmiotów dekorujących, pojawiło się jeszcze w 2. poł. XIX wieku. Natomiast w szerszym znaczeniu użył go Le Corbusier, który podczas wspomnianej wystawy pisał artykuły tytułowane 1925 Art Déco. Dopiero jednak w końcu lat 60. XX wieku terminu tego użyto na określenie stylu dekoracyjnego lat 20. i 30. Styl Art Déco stał się niemal wszechobecny. W Ameryce powstały słynne drapacze chmur na Manhattanie, stosowany był w sztuce, fotografii, filmie, rzemiośle artystycznym, architekturze i projektowaniu wnętrz ekskluzywnych budynków mieszkalnych, hoteli, wnętrz wagonów kolejowych i transatlantyków, nawet kształtu lokomotywy. Art Déco zawładnął modą – od ubioru, biżuterii, po samochody, przedmioty codziennego użytku, jak radia, odkurzacze, różnego rodzaju urządzenia. Początkowo skierowany do środowiska zamożnej elity, łączył luksus z nowoczesnością, przepych z wyrafinowaną elegancją. Świetne rzemiosło, zastosowanie i łączenie drogocennych materiałów z nowoczesną stylistyką, perfekcjonizmem wykonania, a przy tym umiejętnie prowadzona promocja budziły wielkie zainteresowanie i chęć posiadania pięknych przedmiotów.

 

Okres międzywojenny to czas wielkich przemian społecznych, politycznych a także technologicznych. Istotnym powodem rozpowszechnienia nowego stylu była masowa przemysłowa produkcja przedmiotów codziennego użytku. Art Déco nawiązywał do twórczości kubistów – w zgeometryzowanych formach, fowistów – w żywych kolorach, a także do nowatorskiej, odważnej scenografii tworzonych do baletów Diagilewa. W dekoracji łączono elementy różnych minionych stylów, często stosowano motywy egzotyczne, stylizowane na chińskie, japońskie, perskie, sztukę starożytnego Egiptu, a nawet Majów.

 

Wielki kryzys lat 30. spowodował większą przystępność wyrobów. Początkowo niezwykle ekstrawagancki styl stał się bardziej uproszczony, użyte materiały tańsze. Chęć dostosowania się do wymogów nowoczesnego stylu ogarnęła wszystkich. Niemal każdy mógł sobie pozwolić na nabycie drobnych przedmiotów, chętnie zatem nabywano wyroby ze szkła czy porcelany. Wytwórnie porcelany zastosowały się do wymogów mody i, obok tradycyjnych wytworów, powstawały figurki, wazony, serwisy, bombonierki, talerze dekoracyjne i wiele innych o charakterystycznych dla Art Déco eleganckich a prostych, geometrycznych kształtach, oszczędnym zdobnictwie, z bogactwem motywów, jak zygzaki przypominających pioruny, skrzydła, elementy solarne, roślinne, geometryczne. W Polsce sztuka Art Déco lat 20. i 30. łączyła nowoczesność z tradycją rodzimą. Charakterystyczne było nawiązanie do kultury ludowej, szczególnie do zdobnictwa zakopiańskiego. Oszczędna, wysmakowana dekoracja, w połączeniu z uproszczoną bryłą, prezentowała bogactwo motywów ornamentacyjnych tworzących rytmiczne ciągi geometrycznych form trójkątów, rombów, zygzaków, w architekturze i zdobnictwie wnętrz – krystalicznych struktur. Porcelanę zdobiono też charakterystycznymi malowidłami Zofii Stryjeńskiej przedstawiającymi tańce polskie. Wpływ na kształtowanie tych gustów, a co za tym idzie – wszelkich wyrobów mieli artyści związani ze Stowarzyszeniem Warsztaty Krakowskie. Część z nich reprezentowała polską sztukę na wspomnianej paryskiej wystawie międzynarodowej w 1925 roku, projektując polski pawilon, wyposażenie wnętrz, eksponaty. Po rozwiązaniu Warsztatów w 1926 roku większość tych artystów weszła w skład powołanej w Warszawie Spółdzielnie Artystów „Ład”. Stawiano sobie za cel podniesienie artystycznej jakości produkcji rzemieślniczej nawiązującej do wzorów i metod pracy twórców ludowych. Po 1925 roku ta polska odmiana Art Déco uległa zmianie pod wpływem modernistycznego ugrupowania artystów „Praesens” i awangardowego „Bloku”.

 

Nowe technologie, jak produkcja szkła prasowanego, wpłynęły na rozpowszechnienie nowoczesnych wyrobów o uproszczonej bryle, ostro łamanych konturach, a jednocześnie bogatej kolorystyce. Największym uznaniem cieszyły się wyroby hut Niemen i Zawiercie. Styl Art Déco, nawiązujący do polskiej kultury i sztuki, został uznany w II Rzeczpospolitej za narodowy, reprezentujący naszą kulturę, dlatego był powszechnie stosowany w projektowaniu budynków użyteczności publicznej, wnętrz placówek dyplomatycznych, z całym ich wyposażeniem. Do najbardziej znanych i popularnych należały modnie wyposażone polskie transatlantyki m/s Piłsudski i m/s Batory. Art Déco przetrwał do czasów powojennych, w ostatnich zaś latach wraca znowu nań moda. Produkowane są różne przedmioty codziennego użytku czerpiące wzory i inspirowane tym stylem.

 

Porcelana śląska także dostosowała się do wymogów mody okresu międzywojennego. Wytwórnie wypuszczały serie eleganckich, czasem ekstrawaganckich wyrobów o zgeometryzowanych bryłach i oszczędnym zdobnictwie, bogactwie ornamentyki i kolorystyki. Figurki nawiązywały do dynamicznych rzeźb współczesnych artystów. Zdarzało się jednak i tak, że nowoczesne kształty naczyń zdobiono tradycyjnymi wzorami. Różnorodność tych wyrobów można podziwiać na ekspozycji.





komentarze

dodaj komentarz
jeszcze nie dodano komentarza
dodaj komentarz