Pokonkursowa wystawa projektów biżuterii patriotycznej XXI w

Konkurs na projekt polskiej biżuterii patriotycznej XXI wieku został rozstrzygnięty.
image

Biżuteria to element ozdabiający strój lub ciało człowieka. Noszono ją od czasów prehistorycznych. Z czasem noszenie ozdób zyskiwało różnorodne konotacje. Niektóre ozdoby pełniły rolę amuletów zapewniających powodzenie i zdrowie czy odpędzających złe duchy. Biżuteria czasem oznaczała przynależność do pewnych wspólnot społecznych, religijnych czy politycznych. W ciągu wieków stała się także odzwierciedleniem statusu materialnego i społecznego. Wyrabiana była z najdroższych kruszców, ozdabiana kamieniami szlachetnymi, a przy jej tworzeniu używano szlachetnych technik złotniczych. W czasach nowożytnych biżuteria stawała się także manifestacją uczuć. Po śmierci bliskiej osoby noszono medaliony z wizerunkami zmarłego czy z kosmykiem włosów. W XVIII wieku biżuteria stała się także manifestacją postawy patriotycznej. Noszenie pewnego rodzaju ozdób identyfikowało poglądy. Zazwyczaj ozdoby tego rodzaju noszone były w momentach przełomowych. W XVII-wiecznej Anglii za czasów Karola I, czy w okresie wojen napoleońskich: w Prusach i we Francji jednocześnie.

 

Na terenach polskich i w ścisłym związku z naszą historią biżuteria patriotyczna pojawiła się w drugiej połowie XVIII wieku i związana była z czasami konfederacji barskiej i Sejmu Czteroletniego. Prawdziwa moda na tego rodzaju biżuterię daje się zauważyć na terenach polskich w latach 1861–1863, związana ściśle z powstaniem styczniowym. Czasem biżuteria patriotyczna wprost zaopatrzona jest w inskrypcję identyfikującą związek z danym wydarzeniem. Niekiedy jednak, zwłaszcza w czasach represji, kiedy taka manifestacja jest niemożliwa, w tego rodzaju ozdobach sięga się do symboli uniwersalnych i archetypicznych związanych z cierpieniem, wiarą, nadzieją.

 

Polska biżuteria patriotyczna odwołuje także się do symboli religijnych. Stąd pojawiają się takie elementy jak kotwica, korona cierniowa, serce, krzyż. Czasem sam materiał niesie symboliczne skojarzenia, jak w przypadku użycia drewna z drzew rosnących w Olszynce Grochowskiej, czarnych kamieni szlachetnych i czarnej emalii odwołującej się do symboliki koloru.

 

W biżuterię tego rodzaju często ozdabiano wizerunkami bohaterów narodowych. Najpopularniejszymi z nich byli Tadeusz Kościuszko i książę Józef Poniatowski.

 

Stopniowo w biżuterii patriotycznej coraz mniejszą rolę odgrywa wartość materialna, taka jak kruszec czy kamienie szlachetne. Najważniejszy staje się „komunikat”, jakiego biżuteria tego rodzaju jest nośnikiem. W okresach niewoli Polski i Polaków – czasach rozbiorów czy w okresie po drugiej wojnie światowej aż do „rewolucji solidarnościowej” – chętnie sięgano w biżuterii patriotycznej do symboli z czasów świetności państwa polskiego. Ulubionym motywem był orzeł w koronie.

 

Za specyficzny rodzaj polskiej biżuterii patriotycznej końca XX wieku trzeba uznać także powszechnie noszone plastikowe znaczki „Solidarności” czy też te z „Matką Boską Częstochowską”, nawiązujące do znaczka noszonego przez Lecha Wałęsę. Samo użycie liternictwa – zwanego „solidarycą”, której autorem był Jerzy Janiszewski – było w latach osiemdziesiątych manifestacją przekonań politycznych i świadczyło o patriotyzmie.

 

Najbardziej „wyszukanym” rodzajem biżuterii patriotycznej tamtego czasu były oporniki – noszone przez tych, którzy nie zgadzali się na sytuację polityczną w Polsce, nie zgadzali się na stan wojenny i manifestowali poparcie dla zdelegalizowanej „Solidarności”. Poprzez semantyczne odniesienie przedmiot użytkowy, jakim jest rezystor – opornik elektryczny, nabrał znaczenia symbolicznego w duchu dadaistycznych objet trouvé (przedmiotu znalezionego).

 

Jak widzicie ewolucja biżuterii patriotycznej od jej początków do końca XX wieku była dość spektakularna. Teraz pora na wasze pomysły i na wasze projekty.

 

Elżbieta Dębowska

powiązane miejsca kultury:





komentarze

dodaj komentarz
jeszcze nie dodano komentarza
dodaj komentarz